Enerji Petrol Gaz Yayın Grubu tarafından düzenlenen 14. Türkiye Enerji Zirvesi Hilton İstanbul Bomonti Hotel’de gerçekleştirildi.
Türkiye Akaryakıt Piyasaları konulu oturumun moderatörlüğünü Enerji Petrol Gaz Gazetesi Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Gözde Emlik yaptı. Oturuma konuşmacı olarak TABGİS Başkanı Murat Bilgin, ADER Yönetim Kurulu Üyesi Ahmet Öztürk, PETDER Yönetim Kurulu Üyesi Yiğit Meral, PÜİS Başkanı İmran Okumuş katıldılar.
TABGİS Başkanı Murat Bilgin, bayilerin gündeminde şu an ilk sıralarda yer alan Ulusal Taşıt Tanıma Sistemiyle ilgili olarak, amacı kayıp-kaçağı önlemek olan hiçbir sisteme karşı olmadıklarını, ancak Tebliğ bir yıl önce yayımlanmasına rağmen kılavuz ve maliyetlerin çok kısa bir süre önce açıklanması nedeniyle sistemin kurulumu ve işletilmesiyle ilgili doğru bulmadıkları noktalardaki itirazlarının da ancak oluşturulabildiğini söyledi.
UTTS İle İlgili Cevapsız Çok Fazla Soru Var
UTTS ile ilgili çok fazla cevapsız soru olduğuna dikkat çeken Bilgin, “Şu soruyu hep soruyoruz. Madem UTTS sistemi gelecekti o zaman yeni nesil ÖKC’leri neden kullanmaya başladık, aynı amaca hizmet eden bu yatırımı neden yaptık? Bunun arkasından sorularımız devam ediyor. Neden istasyonlarda bulunan antenlerimizi kullanmıyoruz. Neden mevcut TİM’leri kullanmıyoruz. Buna benzer bir sürü soru var ve bunları devamlı Darphane’ye iletiyoruz” şeklinde konuştu.
UTTS’de Kamu-Sektör İşbirliği Sınıfta Kaldı
UTTS konusunda kamunun sektör temsilcileriyle iletişiminde kopukluk yaşandığını ifade eden Bilgin, kamu-sektör işbirliğinin sınıfta kaldığını söyledi. Darphane’nin toplantıları; dağıtıcılar, bayiler ve tedarikçilerle ayrı ayrı yaptığını kaydeden Bilgin, “Bir çok toplantıya bu uygulama için yatırım yapacak taraf olmamıza rağmen ya çağrılmadık ya da çağrıldığımız toplantılarda ilgili tüm tarafları bir arada göremedik. Oysa en başından tüm toplantılar sektörle yapılsaydı şu an çok farklı bir noktada olurduk” diyerek bu durumun hem uygulamanın yanlış yönlendirilmesi, hem de zamanlamanın yönetilememesi açısından sorun teşkil ettiğini belirtti.
UTTS uygulama kapsamının 21 Eylül 2024 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan Tebliğ ile genişletildiğini belirten Bilgin, 1 Temmuz 2025 tarihinden itibaren vergi mükellefi olsun olmasın trafiğe çıkacak tüm yeni araçların ve aracında dağıtıcıdan aldığı taşıt tanıma sistemi kurulu olan bireysel araçların da UTTS’ye dahil olacağını, dolayısıyla istasyonlarda söylendiği gibi tek pompaya sistemin takılmasının yeterli olmayacağını ifade etti.
TABGİS UTTS’ye Dava Açtı
Dört pompası olan bir bayiye sistemin sadece kurulum maliyetinin en az 850.000 TL civarında olacağını söyleyen TABGİS Başkanı, bayilerin böyle bir maliyeti kaldıracak durumda olmadığını belirtti. Sistemin kurulum ve işletilmesiyle ilgili olarak başta maliyetler, kılavuz ve taahhütname açısından tespit ettikleri sorunlara da değinen Bilgin, “Bugüne kadar kayıt dışı uygulamaların önüne geçilmesi için onlarca uygulamayı hayata geçirdik. Ama hiçbirinde böyle bir taahhütname imzalamadık” diyerek, UTTS dahilinde yanlış olarak değerlendirdikleri noktaların iptali için iki ayrı dava açtıklarını sözlerine ekledi.
Vergi kaybının önlenmesi için yürürlüğe konulacak bir sisteme vergi mükellefi olmayan özel araçların neden dahil edildiğini de anlayamadıklarını kaydeden TABGİS Başkanı, UTTS’nin amacının dışına çıktığını, kapsamın genişletilmesi nedeniyle burada kamusal bir zararın da oluşacağını belirtti.
UTTS için ekipman ve kurulum maliyetinin yanı sıra bayilerin her yıl yıllık hizmet bedeli ödeyeceklerini de anımsatan TABGİS Başkanı, bu yıl 50.000 TL olarak belirlenen hizmet bedelinin her yıl enflasyon oranında artacağını bayilerden böyle bir bedelin de alınmasını istemediklerini kaydetti.
Taahhütnameden Çıkarılan Maddeler Kılavuza Eklendi
TABGİS’in itirazı sonucu taahhütnameden çıkarılan bazı maddelerin değiştirilerek kılavuza eklendiğini söyleyen Murat Bilgin, bu maddelerden birinin de istasyonların dağıtım şirketleri tarafından denetlenmesi olduğunu söyledi. “Senede iki defa bizi dağıtıcı denetleyecekti. Buna itiraz ettik. İtirazımız kabul gördü, sonra Kılavuza başka bir şekilde koydular. Bu defa ‘Denetleyecek firmalar’ olarak yazıldı ama “Dağıtıcılar’ ifadesi çıkarıldı. Biz TABGİS olarak ticari amaçla faaliyet gösteren sektör taraflarından herhangi birinin kim olursa olsun, dağıtıcı veya tedarikçi veya bir başka özel kişinin bayileri denetlemelerine ticari sır ve rekabet açısından karşıyız” dedi.
İstasyonlardaki Mevcut Sistemler Kullanılmalı
Bilgin, istasyonlardaki yeni nesil yazarkasaların UTTS ile aynı amaca hizmet ettiği için tekrar böyle bir sisteme gerek olmadığını düşündüklerini ancak yine de uygulanacaksa mevcut taşıt tanıma ve yeni nesil yazarkasa donanımları kullanılarak UTTS’nin kurulmasını talep ettiklerini, sektörün bu talebinin sene başından beri belirtildiğini ancak sektörle iletişimin en başından beri kopuk olması, sistemin detaylarının çok geç açıklanması nedeniyle sürecin sağlıklı işlemediğini söyledi.
TABGİS Başkanı, mevcut sistemlerle entegrasyon konusunda sektörün itiraz ve uyarılarının yükseldiği 8-9 ay öncesinden gerekli çalışmalar başlatılsaydı UTTS’nin bugün hem çok daha ekonomik, hem de sorunlarının çoğunu aşmış bir şekilde devreye alınma imkanı olurdu dedi.
Yıl Sonuna Kadar 13 Bin İstasyona Montaj Nasıl Yetişecek?
Sistem montajı yapacak firmalarda yeterli donanım olmadığı yönünde duyumlar aldıklarını belirten Bilgin, montaj yapacak firmalardan birinin deposuna daha birkaç gün önce malzeme indiğini, onun da sadece 100 istasyona yetecek kadar olduğunu, yıl sonuna kadar 13 bin istasyona montajın nasıl yetişeceğini merak ettiklerini ifade etti.
Bilgin UTTS’nin teknik süreçleri hakkında konuşmasına şöyle devam etti: “İstasyonunuzu devrettiğinizde ya da sattığınızda sistemi de devretmeniz lazım. Ancak bizim duyumumuz TİM’leri imha edeceksiniz gibi bir düşünce varmış. Maliye Bakanlığı TİM’in bağlandığı yazar kasayı devretme yetkisi veriyorsa onu niye devredemiyoruz. Buna benzer bir sürü bilinmezle uğraşıyoruz. Muhakkak süre uzatımı yapılmalı ve bunu da çok iyi değerlendirip hem mevcut sistemlerimizi entegre etmeliyiz hem de diğer sorunlarımızı aştıktan sonra sistemi yürürlüğe koymalıyız” dedi.
Bayi Marjı En Az Yüzde 44 Artmalı
Bayilerin diğer sorunlarına da değinen Bilgin, TABGİS’in EPDK’ya düzenli raporlar sunduğunu, brüt bayi marjı ve genel giderlere bakıldığında başa baş noktasına gelinebilmesi için ortalama şu an 2,43 TL olan bayi marjının en az yüzde 44 daha artması gerektiğini ifade etti.
Otomatik ÖTV Artışı Bayilerin Yükünü Artırdı
Geçen yıl Temmuz ayında yapılan değişiklikle akaryakıt ürünlerindeki ÖTV tutarlarının altı ayda bir artırılmasıyla ilgili düzenlemeye de değinen TABGİS Başkanı, bu tarihten sonra bayi genel giderlerinin çok daha dik bir ivmeyle artışa geçtiğini, genel giderlerin şu an litrede ortalama 3,44 TL’ye ulaştığını, buna karşılık bayi brüt marjının ise 2,43 TL’de kaldığını söyledi.
İstasyon genel giderleri dağılımına bakıldığında kredi kartı POS komisyonlarının yüzde 41 olduğunu belirten Bilgin, bayi marjının yüzde 60’ının kartlı satış maliyetine gittiğini kaydetti.
Türkiye geneli günlük satış ortalamasının otogaz dahil 9 bin 418 litre olduğunu söyleyen TABGİS Başkanı, günlük 10 bin litre üzerinde satış yapan sadece 14 il olduğuna dikkat çekerek, hiçbir ilde başa baş noktasının yakalanamadığını söyledi.
Kredi Kartı Maliyeti Yüzde 209 Arttı
Akaryakıt istasyonlarının 26 sektör arasında en çok kart kullanılan beşinci sektör olduğunu söyleyen Bilgin, Temmuz 2023’ten bu yana kart kullanım oranının yüzde 66 kredi kartı maliyetinin ise yüzde 209 arttığına dikkat çekti.
“Kredi kartıyla satışlar canımızı yakıyor” diyen Bilgin, TABGİS’in kart maliyetleriyle ilgili girişimlerde bulunduğunu, hem EPDK hem de BDDK’ya konuyla ilgili başvuruda bulunduklarını ancak çözüm bulunmadığını söyledi.
Kart maliyetleriyle ilgili EPDK ve BDDK’nın haricinde yapılan görüşmeler hakkında da bilgi veren TABGİS Başkanı, “Sayın Mehmet Muş ve Sayın Mustafa Varank’ı da ziyaret ettik ancak bir ilerleme kaydedemedik” şeklinde konuştu. Bilgin, bir an önce kar marjının nefes aldıracak seviyeye gelmesi gerektiğini söyledi.
Nakliye Ticari Amaç Değil Hizmettir
Nakliye maliyetinin çok önemli bir konu olduğuna değinen Bilgin, nakliyenin hizmet olduğunu, ticari amaç olmadığını vurgulayarak, nakliye maliyetiyle ilgili yıllardır talepleri olan kilometre esasının getirilmesi ile dağıtım payından ayrılması yönündeki görüşlerini aktardı.
Dağıtıcılar tarafından belirlenen nakliye ücretlerinin tutarsız olduğunu özellikle de İstanbul Avrupa yakasına verilen nakliye farkının ceza gibi olduğuna değinen Bilgin, “İstanbul Avrupa yakasındaki bir bayinin ortalama maliyeti 28 kuruştur. Ama Avrupa yakasının beslendiği terminalin bulunduğu Tekirdağ ili için belirlenen fiyatla İstanbul Avrupa yakası motorin fiyatları arasında 42 kuruş fark olduğunu görüyoruz ki bu fark önceden 112 kuruşken bizim EPDK ile yaptığımız periyodik görüşmelerimiz neticesinde 42 kuruşa düştü. Bu fark da maliyete ilave edildiğinde bayinin nakliye zararı 70 kuruşa çıkarıyor” dedi.
İkmal tesisi bulunmayan iller için belirlenen pompa satış fiyatının ikmal noktasındaki ilin fiyatından neden daha düşük belirlendiğine anlam veremediklerini ifade eden Bilgin, nakliye maliyetleri arasındaki bu tutarsızlıklar nedeniyle en kısa zamanda bir düzenleme yapılmasını istediklerini söyledi.
Dış Satışlar İle İlgili Kılavuz Yayımlanmalı
Dış satışlarla ilgili 1 Ocak 2025 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek düzenlemeye de değinen TABGİS Başkanı, dış satışlarla ilgili tüketici tarafının denetlenmesinin çok önemli olduğunu söyledi. Ticari amaç dışında kendi faaliyetlerinin gerekli kıldığı yanıcı ve parlayıcı maddeleri depolayıp ikmal düzeneği bulunduran herkesin ruhsat alması gerektiğini hatırlatan Bilgin, ruhsat denetimi yapılarak ruhsatsız düzeneklerin kullanılmasının engellenmesi ve buralara bayi satışının yasaklanması gerektiğinin altını çizdi.
Düzenlemede suiistimale açık olan taraflar bulunduğunu da belirten TABGİS Başkanı, şantiye tanımının yapılması gerektiğini söyleyerek “Tek bir binanın inşaatında da şantiye var, toplu konut, avm, gibi büyük inşaatlarda da var. Dış satış yapılabilecek şantiyelerin belirlenmesi gerekir” dedi.
Bu ayrımın yapılmasının dışında fabrika veya şantiyelerde kullanılmamasına rağmen araçların buralarda kullanılıyormuş gibi gösterilmesi gibi suiistimale açık yönleri bakımında önlem alınması gerektiğini söyledi.
Son olarak, dış satışlar kapsamında UTTS ile ilgili belirsizliklerin de giderilmesi gerektiğine değinen Bilgin, “EPDK’dan beklentimiz bu yönde sektörle birlikte bir çalışma yapıp bu sorulara açıklık getirecek bir kılavuz yayımlamasıdır” diyerek sözlerini tamamladı.
TABGİS Başkanı Murat Bilgin’in sunumuna aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.
https://tabgis.org.tr/uploads/files/14_%20ENERJ%C4%B0%20Z%C4%B0RVES%C4%B0%20sunum.pdf